Hondenpoep

Hondenpoep is voor veel mensen een bron van overlast. De aanpak verschilt per gemeente. In sommige gemeenten moeten hondenbezitters de hondenpoep opruimen en een opruimmiddel bij zich hebben. Andere gemeenten hebben speciale uitlaatplaatsen. In weer andere gemeenten wordt overlast ook via de APV aangepakt.

1. Doelgroepen en regels
2. Opbouw analyse
3. Analyse 1: Als je je hond uitlaat, moet je een opruimmiddel bij je hebben.
4. Analyse 2: Mensen moeten de uitwerpselen van hun hond opruimen.
5. Externe factoren die het gedrag beïnvloeden
6. Aanknopingspunten voor het bevorderen van naleving

Doelgroepen en regels

De doelgroepen in deze voorbeeldanalyse zijn hondenbezitters en/of mensen die honden uitlaten.

De regels voor hondenbezitters zijn teruggebracht tot de volgende twee: 
1. Als je je hond uitlaat, moet je een opruimmiddel bij je hebben. 
2. Je moet de uitwerpselen van je hond opruimen.

Naar boven

Opbouw analyse

Iedere analyse begint met een nalevingsschatting die de doelgroep verdeelt over (on)bewuste overtreders, nalevers en handhavingsafgeschrikten. Vervolgens wordt aan de hand van de dimensies uit de “Tafel van Elf” het gedrag van de doelgroep geanalyseerd. Ten slotte worden de externe factoren die van invloed kunnen zijn op het gedrag en mogelijke aanknopingspunten voor gedragsverandering benoemd. 

Naar boven

Analyse 1: Als je je hond uitlaat, moet je een opruimmiddel bij je hebben.

Nalevingsschatting opruimmiddel: 
Geschat wordt dat de helft van de hondenbezitters het gewenste gedrag vertoont, de helft van de nalevers doet dit spontaan en de helft heeft een opruimmiddel bij zich zonder de regels te kennen. Vrijwel niemand overtreedt de regels bewust.

Voorbeeld nalevingsschatting opruimmiddel hondenpoep.

Naar boven

"Tafel van Elf" analyse opruimmiddel: 
De figuur laat zien dat de regel ‘je moet een opruimmiddel bij je hebben’ niet erg bekend is (t1). De regel zelf is voor veel hondenbezitters onduidelijk. Is één zakje per uitlaatbeurt voldoende of ben je in overtreding als je geen zakje meer over hebt? Het is voor de meeste hondenbezitters een kleine moeite om een zakje bij zich te steken (t2). Men accepteert deze regel en de uitvoering daarvan meer dan de opruimplicht (t3).

Een onzekere factor is dat niet alle handhavers even voorspelbaar zijn. Sommigen zijn gevoelig voor het argument dat de hond al heeft gepoept en de hondenbezitter daarom geen opruimmiddel meer bij zich heeft. Andere handhavers hanteren de regels strikter en bekeuren wel, omdat iemand nou eenmaal altijd een opruimmiddel bij zich moet hebben.

Hondenbezitters zijn over het algemeen gezagsgetrouw (t4). Ook zijn ze gevoelig voor sociale controle (t5). Ze worden snel door hun omgeving aangesproken als ze de poep van hun hond niet opruimen. Hondenbezitters hebben onderling veel contact en de sociale controle is groot. Verhalen over bekeuringen gaan rond op uitlaatveldjes en andere plekken waar hondenbezitters elkaar treffen.

De gepercipieerde mogelijkheid van een controle leidt er niet toe dat hondenbezitters ander gedrag gaan vertonen (t7). Het is voor een controleur zeer eenvoudig om een overtreding te constateren (t8). De kans op een boete is groot (t10). De hoogte van de boete zorgt er over het algemeen voor dat overtreders in het vervolg een opruimmiddel bij zich hebben (t11).

Analyse 2: Mensen moeten de uitwerpselen van hun hond opruimen.

Nalevingsschatting opruimplicht: 
Een flink deel van de hondenbezitters ruimt de poep van de hond op zonder aansporing hiertoe. Ze hebben zelf ook last van hondenpoep. Ruim de helft van de hondenbezitters houdt zich niet aan de regels. De meesten doen dat bewust, een enkeling onbewust.

Voorbeeld nalevingsschatting opruimplicht hondenpoep.

Naar boven

\'Tafel van Elf\' analyse opruimplicht: 
De regels (t1) voor het opruimen van hondenpoep zijn redelijk duidelijk. Het kost de hondenbezitter wel enige moeite (t2) om de poep op te ruimen. Het is een vies werkje en je moet er aan denken om zakjes mee te nemen. De opbrengst is een schone openbare ruimte, voor alle gebruikers. Ook hondenbezitters vinden hondenpoep vies en onhygiënisch en begrijpen best dat de poep opgeruimd moet worden (t3).

Dat degene die de hond uitlaat de poep zelf moet opruimen, kan echter op veel minder begrip rekenen. Veel hondenbezitters vinden dat de gemeente het moet doen, ze betalen immers hondenbelasting. Hondenbezitters zijn, een enkeling uitgezonderd, gezagsgetrouw (t4) en zeer gevoelig voor sociale controle (t5). Ze worden regelmatig aangesproken door buren of voorbijgangers.

Het komt echter nauwelijks voor dat een overtreding wordt gemeld. (t6). De kans dat er tijdens het uitlaten gecontroleerd wordt, hangt volgens handhavers af van de capaciteit die hierop wordt ingezet (t7). Vaak zijn er te weinig controleurs om structureel of langdurig op bepaalde plaatsen te controleren.

Het is bovendien lastig om een overtreder op heterdaad te betrappen (t8). Een handhaver moet met eigen ogen zien dat de hond poept en dat de eigenaar de uitwerpselen niet opruimt. Wordt er een overtreding geconstateerd, dan volgt er vrijwel zeker een sanctie (t10). Ook de ernst van deze sanctie, vaak een geldboete, maakt over het algemeen indruk (t11) en kan het gedrag veranderen.

Externe factoren die het gedrag beïnvloeden

Er zijn drie externe factoren die mogelijk van invloed zijn op het nalevingsgedrag van hondenbezitters: 

De eerste factor is stedelijkheid of bevolkingsdichtheid. In stedelijk gebied leveren verschillende functies en gebruikers voortdurend strijd om de openbare ruimte. In landelijke gebieden is meer ruimte en zijn functies vaak fysiek gescheiden. Dat beperkt de overlast, zodat er soms niet eens beleid nodig is.

De tweede factor die van invloed is op het gedrag van hondenbezitters is de wijk. Achterstandswijken met veel sociale huur, gestapelde bouw en een groot verloop onder bewoners hebben meer overlast van hondenpoep. In deze buurten is ook bovengemiddeld sprake van andere vormen van overlast, zoals zwerfvuil en graffiti. Vermoedelijk heeft dit te maken met gebrekkig normbesef en geringe sociale controle. Een uitzondering vormen achterstandsbuurten waar iedereen elkaar kent. In deze buurten is de sociale controle juist zeer sterk en confronteren bewoners elkaar op niet zachtzinnige wijze met ongewenst gedrag.

De derde externe factor is de mate waarin gemeenten hondenbezitters tegemoet komen. Hierbij valt te denken aan: dispensers voor zakjes, voldoende prullenbakken, maar ook aan hondenuitlaatgebieden. Hondenbezitters zullen eerder geneigd zijn zich aan de regels te houden als de gemeente laat zien dat ze bereid is om te investeren in een schone openbare ruimte.

Naar boven

Aanknopingspunten voor het bevorderen van naleving

Het meenemen van een opruimmiddel is vooral een kwestie van het bekend zijn met de regels (t1) en eenduidigheid van de regels. Hondenbezitters moeten weten waar ze aan toe zijn. Voorlichting gekoppeld aan de jaarlijkse hondenbelastingaanslag is een mogelijkheid om het onderwerp over het voetlicht te brengen.

Een duidelijk aanknopingspunt is dat hondenbezitters zelf verantwoordelijk zijn voor het opruimen van de poep (t3). De acceptatie kan worden vergroot door duidelijk te zijn over de gevaren van hondenpoep voor de gezondheid van mens (spelende kinderen) en dier. Uitleg over wat er gebeurt met de hondenbelasting en “Waarom de hond wel en de kat niet?” kan ook een hoop kou uit de lucht halen. Faciliteiten voor het opruimen van hondenpoep maken een goede kosten-batenafweging (t2) makkelijker en dat komt de naleving ten goede.

Een ander aanknopingspunt is de angst van hondenbezitters voor reputatieschade bij bijvoorbeeld buurtgenoten. Maak gebruik van deze gevoeligheid door bijvoorbeeld aan te haken bij de “ergernis nummer 1” vermelding van hondenpoep door een moreel appel: ‘Je trekt thuis toch ook het toilet door?’ Of door de sociale controle te mobiliseren (aanspreken bewoners onderling).  

De controlekans kan selectief (t7 en t9) worden beïnvloed door gerichte acties. Recentelijk zijn er berichten verschenen over DNA-onderzoek dat de detectiekans kan versterken. De haalbaarheid daarvan is onbekend.